(Änderungen vorbehalten, Stand 6.11.2023)
Das Hauptziel der internationalen Tagung ist die Präsentation des aktuellen Forschungsstands zu Jacob Böhme und seinem Werk sowie der facettenreichen Rezeption seiner Texte in der europäischen Kultur.
Die Reflexion Böhmes, eines bescheidenen Schuhmachers aus Görlitz, und zugleich eines Visionӓrs, der das Geheimnis des Lebens Gottes zu durchdringen versucht und dieses Geheimnis in einer symbolisch-narrativen Form artikuliert, charakterisiert sich durch ein semantisches Potential, das die herausragendsten Künstler, Schriftsteller und Denker inspirierte. Die geistige Verwandtschaft mit dem schlesischen Mystiker empfanden u.a. Goethe, Hegel, Schelling, Baader und Mickiewicz. Ein anderer schlesischer Mystiker, Angelus Silesius situiert Böhme im Herzen Gottes.
Als eine Interpretationsmatrix, die bestehende Forschungen zu Jacob Bӧhmes Werk konsolidiert und ordnet, wird die Figur der Filiation vorgeschlagen.
Erstens erlaubt sie die geistige, diskursive und symbolische Genealogie der Mystik und des Gedankens des Görlitzer Schusters zu bestimmen (Lutherlehre, die deutsche Mystik, die Kabala).
Zweitens eröffnet diese Figur die Perspektive der Rezeption und einer Einflussnahme sowie der Suche nach einer geistigen Abstammung, die eine empirisch-rationalistischen Situiertheit der Neuzeit und das aufklärerische (nicht auf religiöser Tradition und Symbolik basierende) Paradigma überschreitet.
Beispielhaft weisen Hegel und Schelling auf das Werk Böhmes hin als eine vergessene Quelle der Neuzeit und den richtigen Beginn der deutschen Philosophie. Sie tun das im Kontext der kritischen Philosophie Kants, die den dialektischen und spekulativen Ansatz sanktioniert und sie versuchen zugleich die symbolische Sprache des Theosophen aus Görlitz in ein Begriffssystem zu übersetzen.
Und schließlich als Drittes: Man kann die Frage der Adoption des Menschen, des Todes des „alten Menschen” und der Geburt des „neuen Menschen” sowie der axiologischen und geistigen Transformation des Menschen - als Leitmotive Böhmes Gedankens betrachten. Die menschliche Besiedlung der Welt und zugleich die Öffnung der Menschen auf die Transzendenz bilden interessante Aspekte für die Forschung. Dieser Archetypus der Umwandlung des Menschen in Kontext seines göttlichen Urbildes drückt das Streben nach Rekonstituierung der Urgestalt der Menschlichkeit aus und nach der Teilnahme des Menschen am Leben Gottes (Gelassenheit).
Die Gnosis Bӧhmes überschreitet den Rahmen des Christentums, verstanden als eine institutionelle Lehrordnung ausgerichtet als ecclesia spiritualis (eine Kirche des heiligen Johann Schelling). Das Sein in Christus, der sich in linea (Mysterium Magnum) offenbart, hebt konfessionelle Antagonismen und Streitigkeiten auf. Diese Art der Reflexion über Gott orientiert sich an der christlichen Praxis, in der das Kennen Lernen von Christus eine Annäherung an Christus bedeutet, eine Nachahmung, die das menschliche Herz umwandelt. Ein solches Denken stützt sich nicht auf eine „Mauerwerk-Kirche“ sondern auf den Logos, das „Herz Gottes“ (Morgenröthe).
Eine wichtige Frage stellt das Phänomen der Melancholie dar, das einerseits der von den Patres der Wüste beschriebenen Erfahrung der Acedia entspricht, andererseits aber der Heideggerschen Furcht, in der der Mensch wegen eigener Sterblichkeit angesichts der Wahrheit des Daseins und des Sinns der eigenen Existenz gestellt wird. Die in der mystischen Tradition angesiedelte „Nacht des Glaubens“ (St. Johannes vom Kreuz) bedeutet eine geistige Erfahrung des Menschen, der in der Epoche der „Nacht der Welt“, „des Todes Gottes“ und der Verbergung Gottes lebt. Diese Erfahrung kann im Schema der Nähe Gottes dargestellt werden und somit als eine diskursive Figur einer geistigen Initiation – einer „Wiedergeburt“ im Geiste.
Während der Konferenz werden Aspekte des Werkes Jacob Böhmes besprochen, die in folgenden Kontexten zum Ausdruck kommen:
1) die Tradition der deutschen Mystik, die Lutherlehre, der Katholizismus;
2) Kabala und Gnosis;
3) die Kultur des schlesischen Barocks, insbesondere der Lyrik und des Gedankens an Angelus Silesius;
4) die deutsche Romantik – u.a. Goethe und Novalis;
5) der deutsche Idealismus – Hegel, Schelling, Schopenhauer, Baader;
6) die russische Kultur und Philosophie – Sołowiow, Bierdiajew;
7) literarische und philosophische Motive in der polnischen Kultur;
8) polnische Untersuchungen des Werkes des Görlitzer Theosophen (Piórczyński, Kosian, u.a.),
9) die Anwesenheit der Symbolik und des Gedanken Böhmes in der Anthroposophie (u.a. C. G. Jung, R. Steiner, J. Prokopiuk);
10) die geistige Kondition des gegenwӓrtigen Menschen - philosophische, literarische und theologische Aspekte im Kontext der Problematik des Bӧsen, der Selbsterlӧsung des Menschen, des „Todes Gottes”, der Überschreitung der Metaphysik, der Krise des Christentums und seiner historisch-institutionell-dogmatischen Gestalt.
Die Veranstalter bitten um die Zusendung der Abstracts (1000-1500 Zeichen) bis zum
30.09.2023 an die E-Mail-Adresse: Boehme2023@pans.nysa.pl
Die Konferenzgebühr beträgt 60 EURO.
Hotels im Nysa
https://www.hotel-piast.com.pl/
https://i.nysa.pl/120-nysa-hotel-redos
Link zur Universität Nysa weiter
The primary objective of the international conference is to present the current state of research on the work of Jacob Böhme and its multifaceted reception in European culture. The reflection of Böhme, a humble shoemaker from Görlitz and a visionary penetrating the mystery of God’s life and articulating it in a symbolic and narrative form, is characterized by semantic potential, inspiring the most outstanding artists and philosophers. Spiritual affinity with the Silesian mystic was found by Goethe, Hegel, Schelling, Baader, and A. Mickiewicz, among others. Another Silesian mystic, Angelus Silesius, situates Böhme in the heart of God. The figure of filiation has been adopted as an interpretive mark, unifying and organizing the study of Jacob Böhme’s work. Firstly, it allows us to identify the spiritual, discursive, and symbolic genealogy of mysticism and the thought of the shoemaker from Zgorzelec Lutheranism, German mysticism, Kabbalah). Secondly, this figure opens the perspective of reception and influence. The search for a spiritual genealogy that transcends the empirical-rationalist positioning of modernity, which in its Enlightenment paradigm rejects the legitimacy of thinking grounded in religious tradition and its associated symbolism, for example, Hegel and Schelling, pointing to Böhme’s work as the forgotten source of modernity and the proper beginning of German philosophy, legitimizes, in the context of Kant’s critical philosophy, speculation, and dialectical method, while at the same time attempting to translate the symbolic language of the Theosophist of Görlitz into a conceptual system. Finally, as a leitmotif of Böhme’s thought, one can treat the question of the sonship of man, the death of the “old man” and the birth of the “new man”, of man’s axiological and spiritual transformation, his domiciliation in the world, while opening up to transcendence. This archetype of the man’s transfiguration in the context of his divine pre-image expresses the aspiration for the reconstitution of the original form of humanity, namely, man’s participation in the life of God (Gelassenheit).
Böhme’s gnosis transcends the framework of Christianity understood as an institutional-doctrinal order toward an ecclesia spiritualis (the Church of St. John Schelling) in which being in Christ overrules confessional oppositions and disputes (Mysterium Magnum). This type of thinking about God is oriented toward Christian practice, in which knowing Christ means coming closer to him, a conformation that transforms the human heart. It is not based on the “brick church” but on the Logos, “the heart of God” (Morgenröthe).
An important issue is the phenomenon of melancholy, which corresponds, on the one hand, to the experience of acedia described by the Desert Fathers and, on the other hand, to the Heideggerian trepidation with which man, in his own mortality, faces the truth of being and the meaning of his own existence. Grounded in the mystical tradition, the “night of faith” (St. John of the Cross) represents the spiritual experience of a person living in the age of the “night of the world”, the “death of God”, and the hiddenness of God. This experience can be framed in the scheme of God’s nearness and therefore as a discursive figure of spiritual initiation, a “second birth” that becomes a birth from the spirit.
The conference will focus on the aspects of Jakob Böhme’s work made visible in the given contexts:
1) the traditions of German mysticism, Lutheranism, and Catholicism;
2) Kabbalah and gnosis;
3) the culture of the Silesian Baroque, especially the poetry and thought of Angelus Silesius;
4) German Romanticism - among others Goethe, Novalis;
5) German idealism - Hegel, Schelling, Schopenhauer, Baader;
6) Russian culture and philosophy - Solovyov, Berdyaev;
7) literary and philosophical themes in Polish culture;
8) Polish research on the work of the Theosophist (Piórczynski, Kosian, et al)
9) the presence of symbols and Böhme’s thought in theosophy and anthroposophy (among others C. G. Jung, R. Steiner, J. Prokopiuk);
10) the spiritual condition of modern man and its philosophical, literary, and theological treatment in the context of the problems of evil, human self-salvation, the “death of God”, the transgression of metaphysics, the crisis of Christianity and its historical-institutional-dogmatic form.
Languages of the conference: Polish, German, English
Submission of paper proposals
Abstracts of papers, covering 1000-1500 characters, should be sent by 30.09.2023 to Boehme2023@pans.nysa.pl
https://www.hotel-piast.com.pl/
https://i.nysa.pl/120-nysa-hotel-redos
Podstawowym celem międzynarodowej konferencji jest prezentacja aktualnego stanu badań nad twórczością Jacoba Böhme i jej wieloaspektową recepcją w kulturze europejskiej. Refleksja Böhmego, skromnego szewca z Görlitz, wizjonera przenikającego tajemnicę życia Boga i artykułującego ją w postaci symboliczno-narracyjnej, charakteryzuje się potencjałem semantycznym inspirującym najwybitniejszych twórców i myślicieli. Powinowactwo duchowe ze śląskim mistykiem odnajdowali m.in. Goethe, Hegel, Schelling, Baader, A. Mickiewicz. Inny śląski mistyk Angelus Silesius sytuuje Böhmego w sercu Boga. Jako martycę interpretacyjną, scalającą i porządkującą badania nad dziełem Jacoba Böhmego, przyjęto figurę filiacji. Po pierwsze, pozwala ona na określenie duchowej, dyskursywej i symbolicznej genealogii mistyki i myśli szewca ze Zgorzelca (luteranizm, mistyka niemiecka, kabała). Po drugie, figura ta otwiera perspektywę recepcji i oddziaływania. Poszukiwania genealogii duchowej, wykraczającej poza empiryczno-racjonalistyczne usytuowanie nowożytności, która w swym oświeceniowym paradygmacie odrzuca prawomocność myślenia osadzonego w tradycji religijnej i związanej z nią symbolice. Przykładowo Hegel i Schelling, wskazując dzieło Böhmego jako zapomniane źródło nowożytności i właściwy początek filozofii niemieckiej, uprawomocniają, w kontekście filozofii krytycznej Kanta, spekulację i metodę dialektyczną, jedocześnie usiłują przełożyć symboliczny język teozofa z Goerlitz na system pojęciowy. Po trzecie wreszcie, jako wątek przewodni myśli Böhmego można potraktować kwestię usynowienia człowieka, śmierci „człowieka starego” i narodzin „człowieka nowego” transformacji aksjologicznej i duchowej człowieka, jego zadomowienia w świecie przy jednoczesnym otwarciu się na transcendencję. Ów archetyp przeistoczenia człowieka w kontekście jego boskiego praobrazu wyraża dążenie do rekonstytucji pierwotnej postaci człowieczeństwa, uczestnictwa człowieka w życiu Boga (Gelassenheit).
Gnoza Böhmego przekracza ramy chrześcijaństwa rozumianego jako porządek instytucjonalno-doktrynalny, w kierunku ecclesia spiritualis (Kościoła św. Jana Schelling), w którym bycie w Chrystusie, który objawia się in linea (Mysterium Magnum), unieważnia konfesyjne przeciwstawienia i spory. Ten typ myślenia o Bogu, zorientowany jest na praktykę chrześcijańską, w której poznanie Chrystusa oznacza zbliżenie się do Chrystusa, upodobnienie przekształcające ludzkie serce. Nie opiera się ono na „kościele murowanym”, lecz na Logosie, „sercu Boga” (Morgenröthe).
Ważną kwestię stanowi fenomen melancholii, który odpowiada z jednej strony opisywanemu przez Ojców Pustyni doświadczeniu acedii, a z drugiej strony heideggerowskiej trwodze, w której człowiek we własnej śmiertelności staje wobec prawdy bycia, sensu własnego istnienia. Ugruntowana w tradycji mistycznej „noc wiary” (św. Jan od Krzyża) stanowi duchowe doświadczenie człowieka żyjącego w epoce „nocy świata”, „śmierci Boga”, skrytości Boga. Doświadczenie to może być ujęte w schemacie bliskości Boga, a zatem jako figura dyskursywna inicjacji duchowej, „powtórnych narodzin”, które stają się narodzinami z ducha.
Proponowana tematyka
Podczas konferencji zostaną poruszone aspekty dzieła Jakoba Böhmego, uwidaczniające się w kontekście:
1) tradycji mistyki niemieckiej, luteranizmu, katolicyzmu;
2) kabały i gnozy;
3) kultury śląskiego baroku, a w szczególności poezji i myśli Angelusa Silesiusa;
4) niemieckiego romantyzmu – m. in. Goethego, Novalisa;
5) idealizmu niemieckiego – Hegel, Schelling, Schopenhauer, Baader;
6) kultury i filozofii rosyjskiej – Sołowiow, Bierdiajew;
7) literackie i filozoficzne wątki w kulturze polskiej;
8) polskich badaniach nad dziełem teozofa (Piórczyński, Kosian, i in.),
9) obecności symboli i myśli Böhmego w teozofii i antropozofii (m.in. C. G. Jung, R. Steiner, J. Prokopiuk);
10) duchowej kondycji człowieka współczesnego i jej ujęcia filozoficznego, literackiego oraz teologicznego w kontekście problematyki zła, samozbawienia człowieka, „śmierci Boga”, przekroczenia metafizyki, kryzysu chrześcijaństwa i jego historyczno-instytucjonalno-dogmatycznej postaci.
Streszczenia referatów, obejmujące 1000-1500 znaków należy nadsyłać do 15.07.2023 r. na adres Boehme2023@pans.nysa.pl
Przedstawiciele PANS w Nysie, Prorektor ds. nauki i rozwoju - dr Tomasz Drewniak, prof. ucz. oraz Dziekan Wydziału Neofilologii - dr hab. Alina Dittmann, prof. ucz, uczestniczyli w seminarium naukowym pt. „Jacob Böhme und die Signaturen”. Tematyka wystąpień poświęcona była analizie, interpretacji i recepcji książki Böhmego pt. „De Signatura Rerum”. Przedstawia ona semiotyczne, muzyczne, teologiczne i terapeutyczne aspekty natury, której poznanie ma prowadzić człowieka do stanu harmonii duchowej (Gelassenheit). Koncepcja, związanego z miastem Görlitz śląskiego filozofa, teozofa i mistyka inspirowała największych europejskich myślicieli, poetów i wizjonerów, m. in. Novalisa, Hegla, Schellinga, Blake’a, Mickiewicza, Sołowiowa, Bierdiajewa, Heideggera i Miłosza. Przedstawiciele PANS w Nysie zapoznali się także z działalnością badawczą, edytorską i organizacyjną Internationale Jacob-Böhme-Gesellschaft. Towarzystwo, skupiające znawców twórczości Böhmego będzie partnerem merytorycznym PANS w Nysie podczas organizacji konferencji naukowej pt. „Jacob Böhme – Wirkung, Rezeption und Kontexte. Moderne und Postmoderne”, która odbędzie się w listopadzie 2023 r. w nyskiej Akademii. Projekt będzie realizowany w ramach programu Doskonała Nauka.
Der Prorektor der Universität Nysa - dr Tomasz Drewniak, prof. ucz. oraz Dziekan Wydziału Neofilologii - Prof. ucz, und die Dekanin der Fakultät für Neophilologie - Dr. Alina Dittmann, Prof. ucz, nahmen an einem wissenschaftlichen Seminar mit dem Titel "Jacob Böhme und die Signaturen" teil. Die Themen der Vorträge waren der Analyse, Interpretation und Rezeption von Böhmes Buch "De Signatura Rerum" gewidmet. Es stellt die semiotischen, musikalischen, theologischen und therapeutischen Aspekte der Natur dar, deren Kenntnis den Menschen zu einem Zustand der geistigen Harmonie (Gelassenheit) führen soll. Das Konzept des schlesischen Philosophen, Theosophen und Mystikers, der mit der Stadt Görlitz verbunden ist, inspirierte einige der größten Denker, Dichter und Visionäre Europas, darunter Novalis, Hegel, Schelling, Blake, Mickiewicz, Solowjew, Berdjaew, Heidegger und Milosz. Die Vertreter von PANS in Nysa lernten auch die Forschungs-, Redaktions- und Organisationstätigkeit der Internationalen Jacob-Böhme-Gesellschaft kennen. Die Gesellschaft, in der Experten für Böhmes Werk zusammenkommen, wird - so eine erste Planung - der inhaltliche Partner von PANS in Nysa bei der Organisation einer wissenschaftlichen Konferenz mit dem Titel sein: "Jacob Böhme - Wirkung, Rezeption und Kontexte. Moderne und Postmoderne", die im November 2023 in der Nysa Academy stattfinden wird. Das Projekt wird im Rahmen des Programms Exzellente Wissenschaft durchgeführt.
